شب ادراری در کودکان، علت ها و راه حل های آن

    شب ادراری یکی از مشکلات رفتاری قابل ظهور در کودکی است که ادامه یافتن آن تاسنین نوجوانی مایه ی نگرانی خودفرد و والدین اش می گردد و از طرف دیگر، کودکی که دچار این مشکل می باشد اکثراَ از طرف والدین به چشم یک کودک نا منظم، ضعیف و ناپاک دیده می شود و والدین آنها خیلی زود از تمیز کردن رخت خواب کثیف شده خسته می شوند، و در حالت عصبانیت کودک را تنبیه و تحقیر می کنند، که این کار اکثراَ منشأ اضطراب های دوران کودکی و بزرگسالی، ترس های مرضی و کاهش اعتماد به نفس در شخص می گردد، مخصوصاَ این که والدین حتا گاهی در بزرگسالی نیز به شوخی این موضوع را به فرد یاد آوری می کنند و تصور فرد از خودش را منفی می سازند. اما این مشکل با اندکی دقت، پشتکار و خوش بینی قابل حل است، در این نوشتار موضوع شب ادراری در کودکان به بررسی گرفته شده و واقعیت های علمی- پژوهشی در قالب عبارات عام فهم بیان گردیده است که راه حل منطقی و کاربردی این مشکل می باشد.

پرسش ها

علت شب ادراری چیست؟
آیا تمام کودکان دچار این مساله می شوند؟
چطور می توان آن را درمان کرد؟
شب ادراری تا چه سنی طبیعی است؟
دراین مواقع چه برخوردی با کودکان مناسب است؟

آنچه باید بدانیم

    به طور طبیعی کودکان درسنین یک تا دوسالگی می توانند پرشدن مثانه­ ی خودرا درک کنند و باگذشت زمان این توانایی را بدست می آورند که تخلیه­ ی مثانه را دیرتر انجام دهند. در سال های بعد این توانایی کامل می شود و کودک می تواند کاملاَ ادرار خودرا کنترل کند و آن را به صورت ارادی انجام دهد؛ بزرگ شدن مثانه هم به این امر کمک می کند. در این میان کنترل ادرار در حالت خواب نسبت به بیداری دیرتر شکل می گیرد. باید دانست که همه­ ی کودکان مثل هم نیستند و با توجه به  تفاوت های فردی و عوامل مختلف ممکن است هر کودکی در زمان ویژه ای قادر به این کار شود بنابراین اگر کودکی دیرتر از دیگران این مرحله را پشت سر گذاشت جای نگرانی نیست. اما چه زمانی می توان گفت که فرزندمان دچار شب ادراری شده است؟.

     تر کردن جای خواب تاحدود پنج سالگی طبیعی انگاشته می شود ولی اگر بعد از 6-7 سالگی به مدت سه ماه پیاپی و درهفته دو تا سه بار ادامه پیداکند باید به آن توجه و علل آن را شناسایی کرد. معمولاَ شب ادراری با گذشت زمان و تا سن 10 سالگی از بین می رود؛ به گونه ای که در سن 5 سالگی از هر بیست نفر چهارنفر و در سن ده سالگی از هر بیست نفر یک نفر ممکن است این مشکل را داشته باشد. بنابراین اگرچه احتمال این که شب ادراری تا بزرگسالی ادامه پیدا کند وجود دارد، ولی درصد آن درمیان افراد بسیار کم است. مکیدن انگشت، کج خلقی، لجبازی و... از موارد دیگری است که ممکن است همزمان با شب ادراری در کودک مشاهده شود.

چه عواملی باعث شب ادراری می شود؟

عواملی زیادی در شب ادراری دخیل اند که بعضی آنها جسمانی و بعضی دیگری روانی اند.

عوامل جسمانی

• وراثت: معمولاَ در خانواده هایی که پدر و مادر یا یکی از آنها در کودکی دچار شب ادراری بوده است، فرزندان نیز چنین دوره ای را تجربه می کنند.
•  مشکلات هورمونی: هورمون هایی که باعث تنظیمات مثانه وکنترل ادرارند ممکن است دچار ناهماهنگی و اختلال باشند.
• عفونت سیستم بولی؛
• دیابت (مرض شکر)؛
• تأخیر در رشد اندام ها وسیستم اعصاب مرکزی؛ 

عوامل روان شناختی

    شب ادراری ممکن است نشانه­ ی نا آرامی درونی و وجود موضوعی حل نشده در کودک باشد. ورود به فضای مکتب و رو به رو شدن با تجربه های تازه در آن، تولد نوزاد و وجود برادر و خواهر کوچکتر که توجه پدر و مادر را به خود جلب کرده است، تعارض و کشمکش میان پدر و مادر، طلاق، ترس، اضطراب و... از جمله عواملی هستند که موجب بروز شب ادراری می شوند، و مهم تر این که شب ادراری در بچه ها بیشتر از دختران رخ می دهد.

وقتی متوجه شب ادراری فرزند تان شدید این کارها را نباید انجام دهید؛

• از سرزنش و تنبیه کودک جداَ بپرهیزید؛ این کار تنها موجب افزایش شب ادراری می شود و مشکل عاطفی هم برای او به وجود می آورد.
• زمانی که متوجه شدید جای خوابش را تر کرده است با او با خشونت حرف نزنید و سرش فریاد نکشید.
• اجازه ندهید در ساعات نزدیک به خواب، مایعات زیادی (مخصوصاَ مایعاتی دارای کافئین همانند چای، قهوه و...) بنوشد.
• جریان شب ادراری را به ویژه در نزد خودش برای دیگران بازگو نکنید.
• مشکل اورا بزرگ نمایی نکنید.
•   از نسبت دادن اسامی نامناسب به او خود داری کنید.
• گفتن جملاتی مانند: مگر تو طفلی که جایت را تر می کنی و... نه تنها مشکلی را از بین نمی برد بلکه مشکل آفرین می شود.
•  کودک را نترسانید و نگرانش نکنید، که ممکن است دیگران بفهمند و آبرویت خواهد رفت و... .
• خستگی خودرا از شستشوی لباس ها و پاکیزه کردن تشک و لحافش به او نشان ندهید.

در صورت متوجه شب ادراری فرزندتان این کارها را انجام بدهید؛

• تلاش کنید علت شب ادراری کودک را پیدا کنید به ویژه اگر علت آن روانشناختی باشد. برای این کار با او صمیمانه گفتگو کنید، تشویقش کنید تا مشکل خودرا بیان کند. مثلاَ می توانید بگویید: "عزیزم مدتی است احساس می کنم از چیزی ناراحتی؛ فکر می کنم نگران هستی، می خواهی کمکت کنم؟".
•  به او آرامش بدهید و یاد آور شوید که این یک امر کاملاَ طبیعی است و با گذشت زمان برطرف می شود. می توانید بگویید: "چون در حال بزرگ شدن هستی، این اتفاق می افتد، دوستانت نیز این قسم می شوند و لی به خاطر رعایت ادب کسی درباره­ ی آن حرف نمی زند."
•   اجازه بدهید تا  درمورد این موضوع بتواند آزادانه و راحت باشما گفتگو کند و اطمینان بدهید گفتگوها بین خودتان محرمانه خواهد ماند.
•  می توانید بگویید: "هر وقت سوالی داشتی می توانی بپرسی. اگر می خواهی این یک راز بین ما باشد، تو هم به کسی نگو که به من گفته ای."
•   اگر فضای خاصی مثلاَ حضورکسی اورا نگران می کند، فضای نگران کننده را از بین ببرید و به او آرامش بدهید. مثلاَ به جای آنکه بگویید: "مگر او آدم خور است که ازش می ترسی؟!" می توانید بگویید: "من همراه تو هستم جای نگرانی نیست، چرا آن شخص تورا نگران می کند؟".
•  در فاصله های معینی از شب بیدارش کنید و از او بخواهید تشناب برود، توجه کنید که در انجام این کار کاملاَ با محبت و حوصله برخورد کنید. مثلاَ به جای آنکه بگویید: "بیدارشو دیگه باز می خواهی جایت را ترکنی؟!" می توانید بگویید: "کوشش کن از خواب برخیزی و به قولت عمل کنی، من به قولم عمل کردم از خواب بیدار شدم تا بیدارت کنم..."
• جدولی بالای سرش نصب کنید تا بتواند به تناسب هرشب که جایش را ترنکرد برای خود ستاره ای بدهد و شماهم در برابر تعداد مشخصی ستاره ها به او جایزه بدهید.
•   اغلب پیشنهاد می شود از زنگ اخبار در جای خوابش استفاده کنید، کار این زنگ به گونه ای است که با کمی رطوبت رختخواب، صدا می دهد. درنتیجه کودک بیدار می شود و به تشناب می رود، اگر پیشرفت کودک ثبت و به او نشان داده شود حس همکاری او تحریک می شود و 80 تا 85 فیصد مؤثر خواهد بود.
• از او بخواهید حتماَ پیش از خواب تشناب برود و بگویید که این کار به او آرامش می دهد تا راحت و با خیال آسوده بخوابد.
•  از یک پوشش پلاستیکی روی تشکش استفاده کنید و روی آنرا با تکه ی سفید بپوشانید تا شرمنده نشود.
•  برای پاکیزه کردن لحاف و تشک کثیف شده، از خودش کمک بگیرید، بگذارید داوطلبانه حداکثر کاری را که می تواند انجام دهد. شوخی و خندیدن از حجم شرمنده گی اش می کاهد.
•   برایش چراغی آماده کنید تا بتواند شب تشناب برود و از تاریکی نترسد.
• اگر احساس کردید که شرایط او طبیعی نیست با داکتر مشورت کنید تا از صحت او مطمیین شوید.

مطمیین باشید تربیت درست در گرو آگاهی از ویژه گیهای رفتاری است، و زمانی می توان به این امر مهم دست یافت که زمان و تلاش هزینه کنیم.